Amyotrofik lateral skleroz (ALS) nedir?
Amyotrofik lateral skleroz (ALS), hareketleri kontrol eden motor sinirlerin progresif (ilerleyici) kaybına neden olan dejeneratif bir nörolojik durumdur. ALS, motor nöron hastalığının bir türüdür. Beyin ve omurilikteki sinirlerin kaybı, kas zayıflığı ve kaybına yol açar ve bu durum fonksiyonel görevler üzerinde derin etkilere neden olur.
ALS Tanısı
ALS’de bazen tanı koymak zor olabilir çünkü multipl skleroz gibi diğer nörolojik durumlar benzer semptomlara sahip olabilir. Doktorunuz eğer ALS şüphesi varsa sizi bir nöroloji uzmanına yönlendirecektir; burda kaslardaki elektriksel aktiviteyi tespit eden elektromiyografi (EMG) ve sinir iletim hızı (NCV) gibi testleri yapacaktır. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) de tanıyı teyit etmeye yardımcı olacaktır.
ALS’nin Nedenleri
ALS’de neyin neden olduğu bilinmemektedir. Çevresel ve genetik faktörler ile otoimmün tepkiler (bağışıklık sisteminin normal hücrelere saldırdığı durumlar) ALS’nin olası nedenleri olarak öne sürülmüştür.
ALS’nin Etkileri/Semptomları
ALS ilerleyici bir durumdur ve beyin ile omurilikteki motor sinirleri etkiler. ALS’nin semptomları kişiden kişiye farklılık gösterebilir ancak şunları içerebilir:
- Kas seğirmeleri
- Sertlik
- Kas zayıflığı
- Sıkı ve sert kaslar (spastisite)
- Düğümlü konuşma
- Çiğneme veya yutma zorluğu (disfaji)
- Kelime oluşturma zorluğu (disartri)
- Bazı hastalar depresyon gibi bilişsel işlevlerde değişiklikler yaşayabilir ve karar verme ile hafıza konularında sorunlar yaşayabilirler.
ALS ve Fizik Tedavi
ALS için fizyoterapi, yürüme, giyinme ve araba kullanma gibi günlük fonksiyonel görevlerdeki yeteneğinizi artırmaya yardımcı olarak mümkün olduğunca uzun süre bağımsızlığınızı sürdürmenize yardımcı olacaktır. Fizyoterapi çok önemlidir ve özellikle semptomların alevlendiği dönemlerde mümkün olan en kısa sürede başlamalıdır. Fizyoterapistler, ALS teşhisi konulmasının duygusal olarak zorlayıcı olabileceğini anlamaktadır. Fizyoterapi, mevcut semptomlarınıza bağlı olarak değişecektir ancak şunları içerir:
- Kas gücünü mümkün olduğunca uzun süre korumaya yönelik egzersizler.
- Ayakta durma, yürüme ve merdiven çıkma gibi fonksiyonel görevleri pratiğe koyma. Hastalık ilerledikçe fizyoterapistiniz, bu fonksiyonel görevleri gerçekleştirmenin yeni yollarını öğretebilir ve gerektiğinde daha fazla destek veya ekipman sağlayabilir.
- Yazma, yeme ve giyinme gibi ince motor becerilerini geliştirmeye yönelik aktiviteler.
- Yumuşak doku kısalmasını önlemek için germe ve doğru pozisyonlama.
- Düşme riskini azaltmak için denge eğitimi.
- Sandalye, yatak, tuvalet gibi yerlerden transferler konusunda tavsiyeler.
- Aile üyelerine ve/veya bakıcılara pozisyonlama, transferler ve hareket yardımcıları konusunda eğitim verme ve danışmanlık.
- Kasları rahatlatmaya ve esnetmeye yardımcı olmak amacıyla hidroterapi.
Başlangıç değerlendirmesi, mevcut semptomlarınıza ve günlük görevlerdeki durumunuza bakacak ve ihtiyaçlarınıza uygun bir rehabilitasyon programı geliştirmek için yapılacaktır. Tedavi hedefleri daha sonra en yüksek potansiyelinize ulaşmanıza ve keyif aldığınız aktivitelerde bağımsızlığınızı sürdürmenize yardımcı olmak için oluşturulacaktır.