Soğuk terapi (kriyoterapi) nedir?
Soğuk terapi veya kriyoterapi, genellikle yumuşak doku yaralanmasının akut aşamasında kullanılır. Yaralanma sonrasında hasar görmüş bir bölgeyi soğutmak için buz veya kriyofan gibi araçların kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Soğuk terapinin yumuşak doku yaralanmasının erken tedavi aşamalarında birçok faydası bulunmaktadır.
Fizyolojik etkileri nelerdir?
- Lokal sıcaklığı düşürür
- Metabolizma hızını düşürür
- Arteriyol ve kapillerleri başlangıçta daraltır
- Başlangıçta kan akışını azaltır
- Sinir iletim hızını azaltır
- Lökosit ve fagosite taşınmasını azaltır
- Lenfatik ve venöz drenajı azaltır
- Kas uyarılabilirliğini azaltır
- Kas iğciği depolarizasyonu azaltır
- Ödem oluşumu ve birikmesini azaltır
- Anestetik etkiler
Uygulama yöntemleri
- Buz Torbaları: Soğuk terapinin en yaygın yöntemidir. Buz torbalarında kullanılan farklı buz türleri bulunmaktadır. En yaygın türler küp buz, kırık buz ve ıslatılmış buz ile yapılan buz torbalarıdır. Islak buzun tedavi sırasında yüzey sıcaklığını daha iyi düşürmekte ve iyileşme sürecinde düşük sıcaklığı daha iyi korumaktadır. Aynı zamanda tedavi sırasında kas içi sıcaklığı daha etkili bir şekilde düşürmede de daha etkilidir.
- Coldpack: Coldpack’ler, verimli ve yaygın olarak kullanılan bir kriyoterapi yöntemidir. Genellikle bir petrol ürünü distilat jel malzemesi ile doldurulurlar, bu soğuk paketler geleneksel buz torbalarına göre daha hızlı uygulanır ve daha düşük sıcaklıklara ulaşırlar.
- Buharla Soğutma Spreyi: Kasların kasılmasını azaltmak ve miyofasyal tetik noktalarını serbest bırakmak için yüzeysel bir soğutucu olarak kullanılır.
- Daldırma-batırma: Daldırma işlemi, uzvun (ayak, ayak bileği, el veya el bileği) tamamen soğutulması için kullanılabilir. Soğuk sirkülasyon yoluyla ısı transferi sağlayan bir daldırma biçimidir.
- Buz Masajı: Buz masajı, cilde doğrudan buz uygulamayı içerir ve yavaş dairesel hareketlerle 5-10 dakika boyunca yapılır. İstenen soğutma etkisini elde etmek için buzun yaklaşık 5-7 cm/saniye hızında hareket ettirilmesi gereklidir.
- Tüm Vücut Kriyoterapisi: Son zamanlarda tüm vücut kriyoterapisi, sporcuların iyileşmesine yardımcı olmak ve romatolojik hastalıklar gibi sürekli ağrı yaşayan hastalarda kullanılmak üzere popüler hale gelmiştir. Vücut üzerindeki etkileri ve ağrı ile ilişkisi daha iyi anlaşılabilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Soğuk terapi hangi durumlarda uygulanır?
- Akut yumuşak doku yaralanmaları (ayak bileği burkulması, kas ve bağ gerilmesi)
- Myofasyal tetik noktalar
- Kas spazmı
- Tendinit
- Tenosinovit
- Akut ödem
- Bursit
- Ortopedik cerrahiden sonra (diz protezi, ACL rekonstrüksiyonu, artroskopik omuz cerrahisi)
- Ateş düşürme
- Antrenman sonrası kaslarda oluşan ağrı
Soğuk terapi hangi durumlarda uygulanmaz?
- KBAS (Kompleks Bölgesel Ağrı Sendromu)
- Hemoglobinüri
- Kriyoglobülinemi
- Periferik vasküler hastalık
- Dolaşım bozukluğu
- Raynaud sendromu
- Ürtiker (kurdeşen)
- Soğuğa aşırı duyarlılık
- Yeniden yapılanan periferik sinir üzerinde
- Açık yaralar üzerinde
Soğuk terapi uygularken dikkat edilmesi gereken durumlar
- Yüzeyel sinir üzerine
- Yüksek tansiyon
- Bilişsel bozukluk
- Çok genç veya çok yaşlı hastalar